O noso teatro conta con numerosas estreas ao longo de todo o ano. Apuradas polos prazos administrativos nas xustificacións de axudas e pola perversidade do sistema, que procura a novidade e a escasa estabilidade e asentamento de proxectos e polo tanto de dinámicas de calidade na creación, as compañías vense obrigadas a unha presión por facer algo novo cando o anterior non foi nin distrubuído por unha parte considerable de concellos de toda Galicia nin ás veces cos tempos suficientes para chegar á estrea con bo ritmo e a peza ben afinada.

Quizais isto é o que vexamos estes días con estreas en moitos teatros. Dentro das varias coproducións do CDG que se dan estas semanas (na meirande parte proxectos que quedaron fóra das subvencións da AGADIC) atopamos a versión de Os nenos da varíola para as táboas. Un espectáculo que adapta a historia da novela de María Solar sobre a expedición filantrópica dos nenos dos hospicios da Coruña que levaron a vacina da varíola a América. Sen poñer o foco en ningún aspecto concreto, a peza presentouse como unha recreación dese ambiente histórico sen apostar por un estilo claramente definido e cun fleble afianzamento do texto por parte do elenco.

Por outro lado, a Sala Ingrávida presentou unha peza de teatro documento a partir dun suceso que lle ocorreu á propia directora hai un ano, nos actos do 8M no Porriño, onde declarou que máis do 50% dos homes dese municipio colaboran co sistema prostitucional local. Estas declaracións espertaron comentarios ofensivos nas redes, terxiversacións e maledicencias nos medios de comunicación e foron o impulso para crear Putero, radiografía dun pobo, que botando man de recursos do teatro documento (fotografías, vídeos, noticias reais, participación do público, etc.) permitiron estrear un espectáculo que aínda precisa de afinación do material técnico e da teatralidade de moitos elementos para axudar a crear ese debate san e necesario arredor de calquera tema que semelle espertar sensibilidades (de índole moral, económica e social) ás que o teatro pode contrubuír para espertar reflexión respetuosa, visibilización e xogo (pois malia o rigor, o teatro non é nin socioloxía, nin política, nin economía, nin relixión…) O teatro é xogo e tamén provocación, como xeito de sermos unha sociedade mellor.

Foi a gran sorpresa das candidaturas dos María Casares, cun total de 7. É o espectáculo que máis colleitou e tamén un dos que máis desapercibido pasou ata o momento. Esta pasada fin de semana presentouse nun ateigado auditorio do Concello de Vigo e foi acollido por un prolongado e emocionado aplauso do público.

Trátase da ópera prima dunha directora de escena, Tamara Canosa, que demostra unha gran destreza tanto na definición do motor dramatúrxico coma na adaptación dun texto que rezuma vida, emoción e atracción, dende o corpo e a voz de tres grandes actrices (unha delas, Lucía Aldao, tamén intérprete musical en directo). Liberto, de Marelas, é un espectáculo que dende a sinxeleza é quen de amosar a potencia dunha historia común e actual sen adubíos innecesarios, cunha magnífica iluminación de Coti Faro, entre o espazo referencial do mundo hospitalario e as circunstancias emocionais da personaxe protagonista.

O espectáculo ten moito interese para todo tipo de públicos, pode acompañarse dun proxecto pedagóxico de moita utilidade para as aulas de secundaria e refrenda o atino do bo traballo en equipo arredor dun tema potente, sobre a desmitificación da maternidade e outros prexuízos sociais en torno ao amor e á vida ou a morte.

Atendemos á diversidade de estilos, de gustos, de públicos e de maneiras de concibir o teatro e as súas funcións. Esta pasada fin de semana estreáronse dous espectáculos aparentemente diferentes, pero en certa maneira con vocación de chegar a públicos moi específicos ambos. Ensalle estreou “Antes de que llegue la bestia”, subvencionado pola Xunta de Galicia na categoría de danza (aínda que non é só danza, pois hai texto en castelán coma no caso doutras pezas híbridas coma “Daimon y la jodida lógica”, de Matarile.) Teatro do Noroeste estreou “As virxes salvaxes”, unha das compañías máis veteranas e tamén das que máis subvención recibe da Administración, porque ese seguramente é o criterio e o mérito de maior peso no ámbito das nosas políticas culturais, a veteranía.

Mais como xestión e públicos ou realidade oficial, realidade artística e realidade social ás veces son radicalmente mundos diferentes, falaremos das pezas e da súa recepción. Noroeste en Bertamiráns, onde público maioritariamente xubilado gozou e aplaudiu a comedia delirante duns personaxes pechados nunha residencia de persoas maiores que desexa acabar coa existencia de todos os residentes. Unha peza con ton afeccionado que desexa conectar con eficacia con ese público e sen outra pretensión estética. Por outro lado, Teatro Ensalle na súa sala de Vigo aborda de xeito máis intercultural e para un público máis receptivo á densidade de referencias históricas, culturais e formais unha creación que fala do fracaso social, da derrota, da soidade, do suicidio no momento político global actual.

A compañía IO estrea nova peza no teatro que lle serviu de residencia e investigación para dar a luz “Espida”, a efervescente Sala Ártika de Vigo.

Coa idea de fomentar a creatividade, fusionar, divertir, sorprender e emocionar, este selo nace da man de Álvaro Pérez e Álvaro Reboredo, artistas de circo que compartiron experiencias formativas na escola de circo Carampa ou no Circo dos Muchachos. Déronse a coñecer en 2016 cun moi valorado espectáculo titulado “Contiguo” e agora presentan unha peza máis política, poética e conceptual.

“Espida” fala das posicións binarias, da educación familiar, da presión social con respecto ás estiquetas de xénero, da instrumentalización dos corpos e da adscrición dos de home ou dos de muller en certas retóricas da imaxe social que este espectáculo pretende deconstruír e mesturar. Espazo sonoro, verbal, visual, ao servizo do pulo do novo circo galego, disposto a innovar.

A colaboración de Roberto Pascual céntrase na estrea de ‘O mel non caduca’, de Ibuprofeno Teatro

A compañía Ibuprofeno estreou nova peza, con texto orixinal de Santiago Cortegoso e interpretación de Marián Bañobre e Avelino González. O mel non caduda é un paso adiante e de consolidación dunha compañía que aposta pola dramaturxia galega de autor e a escrita a pé de obra de temas que lle afectan á sociedade actual. Comezou a partir do interese pola obsolescencia programada, sobre o que a compañía realizou talleres e exploracións, para chegar a unha historia, que mestura futurismo e consciencia ecolóxica e así falar do abandono familiar, do estilo de vida consumista ou as sofisticadas leis da natureza, etc.

Cunha mestura de lirismo e narratividade, vaise entretecendo a historia de dous irmáns que descobren o corpo da súa nai morta e esquecida dende hai tempo no medio de escenas distópicas sobre uns científicos que pretenden recuperar unha especie vital e sostible, as avellas, xa extinguidas. Un mundo conceptual a través do cal se compón tamén a escenografía e os xogos teatrais, con esixencia física e un afinado ritmo textual. Na preestrea, en Catoira, o encontro co público, a unha semana do lanzamento, foi produtivo para ambas partes e unha experiencia moi rica arredor da creación escénica, en comunidade, coherente co lema de vida sobre o que nos fai reflexionar a peza

A xornada “O estado da danza en Galicia” celebrada no Consello da Cultura Galega evidenciou unha paisaxe negra na última década para as artes do movemento en Galicia. O director da AGADIC anunciou publicamente que se eliminará a figura de director/a do Centro Coreográfico Galego, ademais da redución do seu orzamento en máis dun 65%. Tamén recoñeceu que apenas hai difusión da creación de danza en Galicia.

Un dos escasos soportes de información e documentación para a danza e o conxunto das artes escénicas, a Revista Galega de Teatro, chega ao seu número 98 coa alarma da posible desaparición ante a falta de apoio público.

Reflexionamos sobre as agresións ao ecosistema da arte escénica galega hoxe e apuntamos posibles vías sobre a coordinación neste ámbito é o dereito cidadán de acceso á cultura escénica diversa.

O 12 de xaneiro comezou o ciclo “Domingos do Principal” na cidade de Pontevedra, un referente de programación escénica pensado para vivir unha experiencia familiar celebrando a diversidade, tanto de familias coma de estilos e xéneros. Ata o 1 de marzo, esta liña de programación do teatro, dálle vida ao público e ao edificio teatral en dobre sesión dominical e extende a estadía da compañía algúns luns con funcións concertadas escolares.

Comezou esta nova edición cunha das pezas máis innovadoras e pemiadas do circo contemporáneo galego: Só, de Xampatito Pato e ata o 1 de marzo haberá 7 espectáculos máis: galegos e de fóra de Galicia, dende o universo innovador da murciana Onírica Mecánica ata a música fusión dos galegos Píscore. Teatro de calidade, escena como experiencia familiar e teatro aberto a todos os públicos (a partir de 3, 4, 5 ou 7 anos…)

Teatro danza, o dunha compañía que fai dez anos coproducindo con teatros europeos e mantendo a súa raigame galega. O seu último espectáculo foi dos máis aplaudidos en 2019 e baséase na relación dun pai co seu fillo adolescente, na fenda xeracional coa xeración Z, no reto de bailar co propio fillo e rememorar os vínculos, os xogos ou os debates.

Unha peza enérxica e divertida, que nos permitirá ver novos horizontes da danza e a súa situación en Galicia.

Se fosen turistas, levarían gafas de sol é o segundo proxecto da triloxía do espazo e o tempo da compañía Limiar Teatro, en coprodución neste caso con institucións de Galicia, Portugal, A Arxentina e O Uruguai.

Unha terceira xeración de galegos que se queren encontrar coa memoria migrante, co exilio e os vínculos familiares alén do Miño, no país irmán e alén do Atlántico, na que foi a quinta provincia galega durante o franquismo (aínda que a ditadura non estea demasiado latente nesta festa e viño).

Todas as persoas teñen razóns profundas para deixar o seu país natal e convén non esquecer, malia sermos agora país de acollida, principalmente. O espectáculo concíbese como un encontro, coma unha festa (quizais Valadares, en Vigo), onde a música, as fotografías e a comida trazan unha paisaxe de afectos, fábulas e relatos persoais. Mestúranse o relato e a fábula, nun espazo escénico que funciona como rito e como xogo, onde agora se poden planificar viaxes con gafas de sol, dende a comodidade do presente, a que nos concede este suposto estado do benestar.

Estreouse en Galicia na sede do CDG, ese teatro público ao que lle depara un futuro incerto despois do último capítulo levado a cabo pola Axencia Galega das Industrias Culturais, que pretende co borrador do seu novo estatuto deixar ao seu futuro director sen autonomía e representatividade, deseñando un control ou inxerencia pola cal o Director/a proporá a programación e non decidirá independentemente os seus contidos. Novas etapas de control, que está por ver se a sociedade democrática está disposta a permitir para seguir garantindo escenarios de liberdade de creación e expresión.

O ano non deixa un cuantioso volume de traducións de obras teatrais publicadas en galego, pero podemos resaltar algunhas: as de Shakespeare, Ao voso gusto e Medida por medida, en Laiovento, de Miguel Pérez Romero. Tamén O home traveseiro de Martin McDonagh, realizada por Manuel Vieites e publicada na colección de teatro da editorial Galaxia. Malia a escasísima publicación de traducións da literatura dramática universal á nosa lingua, ás veces dáse o paradoxo de sermos os primeiros en ter a obra completa ou algunha peza contemporánea traducida antes en galego ca noutra lingua próxima coma o castelán ou o portugués, como é o caso da obra completa de Sarah Kane nesta mesma colección.

Por outro lado, as artes do movemento en Galicia viviron unha das etapas máis axitadas e complexas dos últimos tempos. Dous comunicados da Plataforma de afectadas polo Centro Coreográfico Galego, en xuño e en novembro puxeron en evidencia irregularidades e malas praxes, recortes e deixazóns. A renuncia da Directora do Coreográfico non fixo reaccionar á Administración e a AGADIC aínda segue sen convocar a día de hoxe o concurso público para a provisión do posto que debe guiar as accións de fomento da creación, difusión e divulgación da danza en Galicia, tan urxentes. Outra falla grave a engadir na xestión das artes escénicas nun annus horribilis para a Consellería de Cultura e sobre todo para o público.